Q1. ভাৰতৰ নিৰাপত্তা বা প্ৰতিৰক্ষা কৌশলৰ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা ।

Or

ভাৰতৰ নিৰাপত্তা বা প্ৰতিৰক্ষা কৌশলৰ মূল উপাদান সমূহ আলোচনা কৰা ।

Or

ভাৰতবৰ্ষই নিৰাপত্তা বা প্ৰতিৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত কেনেধৰণৰ ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছে আলোচনা কৰা ।

Ans: ভাৰতৰ নিৰাপত্তা কৌশল বহুমুখী, ইয়াত একাধিক প্ৰত্যাহ্বান আৰু অগ্ৰাধিকাৰ সামৰি লোৱা হৈছে। ভূ-ৰাজনৈতিকভাৱে জটিল অঞ্চলত অৱস্থিত ভাৰতে ভূখণ্ডীয় বিবাদ, সন্ত্ৰাসবাদ‌ আদিৰ দৰে পৰম্পৰাগত ভাবুকিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ লগতে চাইবাৰ ভাবুকি আৰু অগতানুগতিক নিৰাপত্তাৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে।

এই জটিলতাসমূহ ৰোধ কৰিবলৈ ভাৰতে এক বিস্তৃত নিৰাপত্তা কৌশল ব্যৱহাৰ কৰে য’ত কূটনৈতিক পদক্ষেপ, সামৰিক সামৰ্থ্য, চোৰাংচোৱা সমন্বয়, আৰু অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।

১) কূটনৈতিকভাৱে ভাৰতে বিশ্ব শক্তিসমূহৰ সৈতে সহযোগিতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।

ভাৰতে মিত্ৰতা গঢ়ি তোলা, আঞ্চলিক স্থিতিশীলতা গঢ়ি তোলা, আৰু ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে কূটনৈতিক প্ৰচেষ্টাত লিপ্ত হয়। এইক্ষেত্ৰত আমেৰিকা, ৰাছিয়া আদি দেশৰ সৈতে কৌশলগত অংশীদাৰিত্বই উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰে।

দক্ষিণ এছিয়া অঞ্চলত স্থিতিশীলতা গঢ়ি তোলাৰ বাবে দ্বিপাক্ষিক আৰু বহুপক্ষীয় সম্পৰ্ক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। সেয়ে উমৈহতীয়া প্ৰত্যাহ্বানসমূহ মোকাবিলা কৰাৰ লগতে চুবুৰীয়া দেশসমূহৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক সংহতিৰ প্ৰসাৰৰ বাবে ভাৰতবৰ্ষই “চুবুৰী প্ৰথম” (Neighbourhood First) নীতি গ্ৰহণ কৰিছে ।

তদুপৰি ব্ৰিকছ আৰু G-20 ৰ দৰে মঞ্চত সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণে ভাৰতক বিশ্ব সুৰক্ষা আলোচনাত অৰিহণা যোগাবলৈ সুবিধা প্ৰদান কৰে।

২) সামৰিক সামৰ্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে বিশ্বাসযোগ্য প্ৰতিৰক্ষা ভংগীমা বজাই ৰাখিছে। দেশখনে নিজৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীক আধুনিকীকৰণ, উন্নত প্ৰযুক্তি আহৰণ, কৌশলগত সামৰ্থ্য বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত বিনিয়োগ কৰে।

পাৰমাণৱিক প্ৰতিৰোধ নীতি ভাৰতৰ সুৰক্ষা কৌশলৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ । ই সম্ভাৱ্য বিৰোধীৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰোধক হিচাপে কাম কৰে আৰু বিশ্বাসযোগ্য নূন্যতম প্ৰতিৰোধৰ ধাৰণাক শক্তিশালী কৰে।

৩) আঞ্চলিক প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি ভাৰতে আভ্যন্তৰীণ আৰু সীমা অতিক্ৰম কৰা ভাবুকিৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী প্ৰচেষ্টাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। এই ক্ষেত্ৰত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অংশীদাৰৰ সৈতে সহযোগিতা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।

৪) অৰ্থনৈতিকভাৱে ভাৰতে উন্নয়ন আৰু নিৰাপত্তাৰ মাজৰ সংযোগক স্বীকাৰ কৰে। “মেক ইন ইণ্ডিয়া”ৰ দৰে পদক্ষেপে অৰ্থনীতি বৃদ্ধি কৰাই নহয়, প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ এক শক্তিশালী ভিত্তি গঢ়ি তোলাতো অৰিহণা যোগায়।

৫) অগতানুগতিক ভাবুকিৰ মোকাবিলা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে চাইবাৰ সুৰক্ষাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ লগে লগে সমগ্ৰ বিশ্বত চাইবাৰ আক্ৰমণে ভয়াবহ ৰূপ ধাৰণ কৰিছে। সেয়ে দেশৰ জটিল আন্তঃগাঁথনি আৰু স্পৰ্শকাতৰ তথ্য সুৰক্ষিত কৰিবলৈ ভাৰতবৰ্ষই চাইবাৰ সুৰক্ষা বৃদ্ধিৰ কাম কৰে। চাইবাৰ ভাবুকিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ ৰাষ্ট্ৰীয় নীতিসমূহৰ নিৰন্তৰ সাল – সলনি কৰা হয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়

৬) ভাৰতৰ নিৰাপত্তা ব্যৱস্থাত চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। সংস্থাসমূহৰ মাজত সমন্বিত প্ৰচেষ্টাই সন্ত্ৰাসবাদকে ধৰি বিভিন্ন ভাবুকি ধৰা পেলোৱা আৰু প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ সক্ষম কৰে। বন্ধুত্বপূৰ্ণ জাতিৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে চোৰাংচোৱা তথ্য ভাগ-বতৰা কৰিলে সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী ক্ষেত্ৰত সহযোগিতামূলক প্ৰচেষ্টা শক্তিশালী হয় আৰু পৰিস্থিতি সজাগতা বৃদ্ধি পায়।

ভাৰতৰ নিৰাপত্তা কৌশলে বিশ্ব আৰু আঞ্চলিক গতিশীলতাৰ বিৱৰ্তনশীল প্ৰকৃতিক প্ৰতিফলিত কৰে। পৰম্পৰাগত ভাবুকিসমূহ অব্যাহত থকাৰ সময়তে আধুনিক যুগত নিৰাপত্তাৰ আন্তঃসংযোগক স্বীকাৰ কৰি ভাৰতবৰ্ষই অগতানুগতিক প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ ওপৰত ক্ৰমান্বয়ে মনোনিৱেশ কৰিছে।

এনেদৰে কূটনৈতিক, সামৰিক, অৰ্থনৈতিক, আৰু চোৰাংচোৱা মাত্ৰাৰ মাজত ভাৰসাম্যতা বজাই ৰাখি ভাৰতবৰ্ষই জাতীয় স্বাৰ্থ ৰক্ষা আৰু বিশ্ব শান্তি বৰ্তাই ৰখাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।