Q.1: পাৰিপাৰ্শ্বিকতা সংৰক্ষনৰ কাৰণে বিশ্বৰ কোন অংশৰ দায়িত্ব আছে ।
Ans: পৰিৱেশ সুৰক্ষা বিশ্বৰ সকলো দেশ আৰু অঞ্চলৰ এক বিশ্বব্যাপী দায়িত্ব।
কিন্তু বাস্তৱিক ক্ষেত্ৰত পৰিৱেশ সুৰক্ষা বিষয়টো অত্যন্ত জটিল। সমগ্র বিষয়টো উত্তৰৰ ধনী,উন্নত ৰাষ্ট্ৰ আৰু দক্ষিণৰ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰৰ মাজৰ অসমতাৰে পৰিপূৰ্ণ ।
পাৰিবেশিক ৰক্ষণাবেক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত উত্তৰ আৰু দক্ষিণৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ দৃষ্টিভংগীত পাৰ্থক্য আছে আৰু এই পাৰ্থক্যৰ বাবে এই দুই বিশ্বৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত পৰিৱেশ ৰক্ষণাবেক্ষণৰ পদ্ধতিক কেন্দ্ৰ কৰি সংঘাতৰ সৃষ্টি হৈ আহিছে।
উত্তৰৰ ধনী, উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহে পাৰিবেশিক সমস্যাসমূহৰ সমাধানৰ ক্ষেত্ৰত সকলো ৰাষ্ট্ৰৰ সম দায়বদ্ধতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে।
ইয়াৰ বিপৰীতে দক্ষিণৰ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহে ধাৰণা কৰে যে পাৰিবেশিক অৱক্ষয়ৰ মূল কাৰণ হ’ল উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ঔদ্যোগিক বিকাশ।
উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মতে যিহেতু উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহে ঔদ্যোগিক বিকাশৰ জৰিয়তে পৰিৱেশৰ অধিক ক্ষতিসাধন কৰিছে, সেয়ে পৰিবেশ সংৰক্ষণৰ বাবে উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহে অধিক দায়বদ্ধতা প্ৰদৰ্শন কৰিব লাগে।
উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহে দাবী জনাই আহিছে যে তেওঁলোকৰ উদ্যোগিক বিকাশৰ প্রক্রিয়া যিহেতু চলি আছে সেয়ে তেওঁলোকৰ ওপৰত অধিক কঠোৰ প্রতিবন্ধকতা আৰোপ কৰিব নালাগে।
অর্থাৎ উন্নয়নশীল বিশ্বৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহে ধাৰণা কৰে যে পাৰিবেশিক আইনৰ চৰ্তসমূহ প্ৰয়োগৰ ক্ষেত্ৰত উন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ তুলনাত তেওঁলোকৰ বাবে শিথিল হোৱা প্রয়োজন।
উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ এই দাবী বসুন্ধৰা সন্মিলনত মানি লোৱা হৈছিল। ৰায়’ ঘোষণাপত্ৰত কোৱা হৈছে যে বিশ্বৰ পাৰিপাৰ্শ্বিকতা সংৰক্ষণ, ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু পুনৰ সংস্থাপন কৰাৰ অৰ্থে ৰাষ্ট্ৰসমূহে বিশ্বজনীন অংশীদাৰিত্ব মনোভাবেৰে সহযোগ কৰিব লাগিব।
পৰিৱেশ সুৰক্ষা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰণ পৰিৱেশৰ কোনো সীমা নাই, আৰু ইয়াৰ অৱক্ষয়ে সকলোকে প্ৰভাৱিত কৰে।
জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ক্ষতি, প্ৰদূষণৰ দৰে বিশ্ব পৰিৱেশ প্ৰত্যাহ্বানসমূহ মোকাবিলা কৰিবলৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ কাৰ্যসূচী (UNEP) আৰু পেৰিছ চুক্তিৰ দৰে বিভিন্ন ব্যৱস্থাই পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত এই বিশ্বব্যাপী সহযোগিতাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখিছে।
প্ৰাকৃতিক সম্পদক কেন্দ্ৰ কৰি বিশ্বৰ দেশ সমূহ বিশেষকৈ তৃতীয় বিশ্বৰ দেশ সমূহৰ মাজত দেখা দিয়া সংঘাত আৰু ইয়াৰ বিশ্ব ব্যাপী প্ৰভাৱক সম্পদৰ ভূ -ৰাজনীতি বোলা হয় ।
Q.2. সম্পদৰ ভূ ৰাজনীতি বুলিলে কি বুজা ?
সম্পদৰ ভূ-ৰাজনীতি হৈছে এক বহুমুখী ক্ষেত্ৰ যিয়ে কেইবাটাও মূল দিশ সামৰি লৈছে।
1. সম্পদৰ ভূ-ৰাজনীতি বিশ্বৰ জাতি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বিতৰণ, আবণ্টনৰ তথা নিয়ন্ত্ৰণৰ সৈতে জড়িত ।
2. ইয়াত জাতিসমূহে তেল, গেছ, খনিজ পদাৰ্থ, আৰু পানীৰ দৰে সম্পদ সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে কৌশলগতভাৱে নিজকে কেনেদৰে স্থান দিয়ে, আৰু এই প্ৰচেষ্টাসমূহে বিশ্ব শক্তিৰ গতিশীলতা, মিত্ৰতা আৰু সংঘাতত কেনে প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, সেই বিষয়ে অন্বেষণ কৰে।
3.সম্পদৰ ওপৰত ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰতিযোগিতাই প্ৰায়ে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নীতি, কূটনীতি, আনকি সামৰিক কৌশল গঢ় দিয়াতো উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰে।
